Matteo Vitali: 100 Lira Alan Padişahtı

Alsancak’ın gözde mekânlarından Sevinç pastanesini ve Gazi ilkokulunu gören bir daire. Karşımda oturan saçları ağarmış beyefendi, 1940’lı ve 50’li yıllarda Altınordu’da futbol oynamış Matteo Vitali. Çocukluğunun İzmir’ini, Altınordu’da forma giydiği yılları anlatıyor. Sait Altınordu ile, Clark kardeşlerle, Adnan Süvari ile birlikte top koşturmuş bir kuşağın hayattaki son temsilcilerinden biri olarak anlattıklarını merakla dinliyorum. Sözü fazla uzatmadan ona bırakıyorum:

19 Kasım 1922 İzmir doğumluyum. Ailemizin kökleri Sicilya’ya, Palermo’ya dayanıyor. Büyüklerimiz yıllar önce İzmir’e yerleşmişler. Çocukluğum hep bu muhitte (Alsancak’ta) geçti. Aile büyükleri kumaş ticaretiyle uğraşıyorlarmış. Fakat harpten sonra dayanamadık. Yabancıların çalışması yasaklanmıştı. Babam Yunanistan’a gitti. Ben annemle burada kaldım. Babam bir iki sene sonra orada öldü. Annem dikiş dikerek geçimimizi sağlıyordu. Evimiz yine buradaydı ama şimdiki gibi değildi. İki katlı, müstakil bir evdi o zaman. Etrafımız hep yangın yeriydi. Yalnız bu hastane vardı (Alsancak devlet hastanesi), o zaman Fransız hastanesiydi. Yangından sonra sadece birinci Kordon’daki evler kalmıştı. İkinci Kordon’da da birkaç tane ev duruyordu. Onun dışındaki bütün binalar yanmıştı. Sonra, 1940’lardan itibaren yavaş yavaş binalar yükselmeye başladı. Önce Mustafabey caddesinde binalar yapıldı. Bir katlı, iki katlı evler yapıldı o cadde üzerinde. Sonra hepsi apartman oldu.

Okula İzmir’de başladım. Okul senelerimin bir kısmı Karşıyaka’da geçti. Durmuş Yaşarlar ile komşuyduk. Evlerimiz şimdiki Karşıyaka sahasına yakındı. Orada Selçuk Yaşar’la birlikte top oynardık. Sahanın arkasında da Fransız okulu vardı. Sonra İstanbul’daki İtalyan kolejinde devam ettim okumaya. Fakat harp zamanı (İkinci Dünya Savaşı) korktuk, tekrar İzmir’e dönüp Fransız St. Joseph Lisesini bitirdim. İtalyan okulu ve Fransız okulunda Adnan Süvari ile birlikte okumuştuk.

En altta topu tutan Matteo Vitali ilk
gençlik yıllarında arkadaşlarıyla görülüyor.

Futbol oynamaya çocukluk yıllarında başladım. O zamanlar hastanenin duvarı yoktu. Ben on altı, on yedi yaşındayken Vahap Özaltay ve kardeşi Saim yanımızdaki evde oturuyordu.  Yangın yerini temizleyip küçük bir saha yapmıştık. Orada aramızda maçlar yapardık. Ayrıca Alsancak’tan arkadaşlarımla beraber bir takım kurmuştuk. Eskiden Halk Sahası vardı, şimdi spor salonu var orada. Halk Sahasına gidip top oynuyorduk. Yine Alsancak'ta bir tütün deposunun yanında bir saha vardı, orada oynardık. Ara sıra Karşıyaka'da maçlar yapardık. O vakit birinci takımlarda ecnebilerin oynaması yasaktı. 

"Bu takımı Edwin ve Alaaddin ile birlikte kurmuştuk. Sağ baştaki çubuklu formalı
Alaaddin Karaoğlu, yanında Edwin Clark, Steno, Orhan. Başı sarılı oyuncu benim."

Eskiden şilt maçları vardı, lig maçları başlamadan yapılırdı. O maçlarda birer ecnebi oyuncu takımlarda yer alabiliyordu. Sonra lig maçlarında da oynamamızı kabul ettiler. Önce bir kişi, sonra iki, üç kişi oynadı.  1942-43 senesinde bizim oradan birkaç kişi seçtiler. Clark kardeşler Altay’da oynadı. Ben de Altınordulu oldum. Bir gün Sait (Altınordu) beni Elhamra sinemasında görünce yanına çağırdı. Nazif Çağatay da vardı. Beni Halk sahasındaki maçlarda görüp beğenmişler. ‘Altınordu’da oynamak istiyor musun?’ diye sordular. “İstiyorum ama amatör olarak oynarım, ben öyle büyük kabiliyeti olan biri değilim,” dedim. “Sen merak etme,” dediler.

Matteo Vitali (alt sırada sağdan ikinci) Clark kardeşler ve diğer arkadaşlarıyla
birlikte kurdukları takımda görülüyor. Yanında (alt sıranın ortasında) oturan
Joe Clark. Onun hemen üstündeki Altay'ın 40'lı yıllardaki ünlü santrforu Edwin Clark.

Ben Altınordu’da sağ açık olarak oynamaya başladım, sonra sol ve sağ haf oynadım. İstanbul’da bir Galatasaray maçında sağ açıktım. Galatasaray’da da sağ açık oynayan Sarı Muzaffer vardı. O çok koşuyordu ve çok tehlikeli ataklar yapıyordu. Ben de çok koşan bir oyuncuydum, nefesim iyiydi. O yüzden Sait Muzaffer’i marke etmemi istedi. O maçta sol hafa geçtim ve iyi oynadım. O maçtan sonra Sait beni hep sol hafa koydu. Sol ayağımı da kullanırdım. Beni ekseriyetle Karşıyakalı Çamur Nebil zorlardı. Aslında Altınordu’dan gitmişti. Karşıyaka’ya geçtikten sonra onlarla yaptığımız maçlarda, “Yanıma gelme” derdi bana.

1940'larda bir Altınordu-İzmirspor maçı. Formalarda henüz
numara yok. Solda Vitali, sağda kafa vuran Fehmi.
                                    (APİKAM, Fehmi Özırmak bağışı)

Galatasaray’la İzmir’de yaptığımız bir maçta sakatlandım. Gündüz’le kafa topuna çıkmıştık. Yere düşerken ayağım burkuldu. Hemen şişti. Menisküs olmuşum. Birkaç ay oynayamadım. Ameliyat olmadım, yavaş yavaş düzeldi sakatlığım ama tabii artık eskisi gibi oynamam mümkün olmadı. O zamanlar forma, ayakkabı, doktor filan yoktu. Her şeyi biz kendimiz hallederdik. Ayakkabıları kendimiz yaptırırdık. Altı ızgaralıydı. Sahalar hep topraktı. O ızgaralar zamanla aşınır, çiviler ortaya çıkardı. Biz Clark’la birlikte örs almıştık. Maçlardan sonra ayakkabıları örse koyup düzeltirdik. Bizim oynadığımız senelerde Alsancak Stadı da küçüktü. Bir tarafta küçük bir kapalı bir tribün, karşıda yine küçük bir açık tribün. Onun arkasında mezarlık vardı. Bir ara orasının da alınıp stadyumun büyütüleceği söylendi ama vermediler. Kale arkasındaki tarafta da hem fabrikalar vardı, hem Devlet Demiryollarının arazisi vardı. Orasını da vermediler. Stat böyle kaldı.

Matteo Vitali Altınordu'da 1944-45 sezonunda İzmir şampiyonluğunu yaşadı. Ayaktakiler:Refik, Sait Altınordu, Zeki Egeli, Nazmi, Niyazi, Fehmi Özırmak, Nebil. Oturanlar: Memduh Gezer, Melih Okuş, Matteo Vitali.
                                                          (İzmir BŞB Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi [APİKAM], Memduh Gezer bağışı)

Sait Altınordu, Adil, Fehmi, Zeki Egeli, Memduh, Rıdvan, Adnan, Mazhar benim takım arkadaşlarımdı. Bunların en meşhuru tabii Sait’ti. Onunla belki on sene beraber oynadık. Bizden büyüktü ama kırk dört yaşına kadar futbol oynamıştı. İleri yaşına rağmen güzel oynardı. Çok iyi çalım atardı. Şutları çok güzeldi. Frikikleri, kornerleri meşhurdu. Biz oynarken Sait çoğu zaman hem oynar hem antrenörlük yapardı. Dışarıdan antrenör getirecek para yoktu kulüpte. Sait’i Fenerbahçe almayı çok istedi ama o gitmek istemedi. Kendi muhitini çok seviyordu. Biz amatör ruhla oynuyorduk futbolu. Hafta içinde işimizde çalışırdık. Sonra antrenmana giderdik. Eskiden haftada iki maç olurdu, bir Cumartesi bir de Pazar günleri. Haftada iki gün de Halk Sahasında antrenman yapardık. O vakitler çalışmayan futbolcu yoktu. Onun için antrenmanlara gitmek zor oluyordu. Patronların kimisi bırakıyordu, kimisi bırakmıyordu antrenman için. Konak’ta kapalı bir salon vardı, bazen orada antrenman yapardık. Beş kişi gelirdi, dört kişi gelmezdi. Onun için akşamları orada bir müddet çalıştık. Fakat ekseriyetle Halk Sahasında çalışırdık.

1940'ların sonunda Manisa'da çekilen bu fotoğrafta Altınordu ve Manisa Gençlik takımları bir arada görülüyor. Matteo Vitali
ayakta soldan üçüncü. Ayakta sağdan ikinci Adil Bumen. Sağ başta oturan Manisalı oyuncuysa henüz Beşiktaş'a transfer olmamış Ali İhsan Karayiğit.
                                                       (İzmir BŞB Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi [APİKAM], Memduh Gezer bağışı)

Sonra milli küme maçlarına da katıldık. İstanbul dört takım, Ankara ve İzmir liglerinden iki takım olurdu. Biz de o maçlarda oynadık. Baba Hakkı, Küçük Fikret, Lefter – onlara karşı hep oynadık. İstanbul ve Ankara’ya deplasmana giderken işimizden izin alırdık. O zaman İstanbul’a gemiyle, Ankara’ya trenle giderdik. Cuma günü yola çıkar, Cumartesi- Pazar maç yapar, akşam geri dönerdik. Altay’dan Clark kardeşler, Bayram, Beşiktaş’a giden santrhaf Ömer, sağ açık Hakkı, Altınordu’dan Sait, Adil, Fehmi, Mazhar benim oynadığım devirlerde İzmir’in iyi futbolcularıydı. Adil hem santrfor hem santrhaf oynardı ve milli takıma çağrılmıştı. Metin Oktay ile karşılıklı çok oynadık. O Yün Mensucat takımında Adnan Süvari ile birlikte oynuyordu.  Benim oynadığım tarihlerde İzmir’de en kuvvetli takımlar Altay, Altınordu ve Göztepe’ydi. Kültürspor’un kurulması Altınordu’ya büyük darbe vurmuştu. İdarecilerden İskender Yumlu vardı, eski basketbolcuydu. Bir anlaşmazlık neticesi ayrılıp Kültürspor’u kuranlar arasında yer aldı. Altınordu’dan da birkaç futbolcu götürdü.

Adil Bumen (sol başta), Fehmi Özırmak ve Matteo Vitali
Halk sahasında. Artık bu sahanın yerinde Atatürk spor salonu var.
                                             (APİKAM, Fehmi Özırmak bağışı)

Dışarıdan pek fazla takım gelmiyordu çünkü masraflıydı. Stadyum en fazla 8 bin kişi alıyordu. Karşıdaki tribün sonradan yapılmıştı ve küçüktü, şimdiki gibi değildi. O yüzden fazla hasılat toplanmıyordu. Biz en çok Ankara ve İstanbul’a giderdik. Bir kere Rodos adasına gittik, zannederim 1955 senesiydi. Birkaç Göztepeli oyuncuyu da takviye olarak almıştık. Fakat o seyahatte çok berbat olduk. Biz Marmaris’e geldik. Telefon ettiler, fırtına var dediler. Tekne gece gelecek dediler. Gemiye binmek istedik. Kaptan denizde çok fırtına var geç gideceğiz dedi. Bizim idareciler gidelim diye ısrar ettiler. Sonunda yola çıktık. Çok korktuk yolculuk esnasında. Gemi batarsa nereye sığınacağız diye düşündük. Ertesi gün o vaziyette maça çıktık, tabii 2-1 yenildik. Sonraki maçta berabere kaldık.

Göztepe beni almak için çok uğraştı ama gitmedim. Benim patronum Melih Özakat Göztepe’nin başkanıydı bir ara. BMC’nin ve Egebank’ın sahipleriydi. Ben zaten dediğim gibi amatörce bir zevkle oynuyordum futbolu. Göztepe’nin dışında Demirspor da beni almak istedi. Ben para için gitmem dedim çünkü para aldığın zaman mecbursun sürekli o işi yapmaya.

Altınordu (muhtemelen) 1944-45 kadrosu. Ayaktakiler: Sait Altınordu, ? , gazeteci Halil, Zeki Egeli, M. Vitali, Nezih Okuş, Fehmi Özırmak. Oturanlar: Gandi İsmail, Memduh, Niyazi, Melih Okuş.
                                                                                                                                                     (APİKAM, Memduh Gezer bağışı)

Benim futbolculuğumun son senelerinde profesyonellik çıkmıştı. Fakat büyük paralar söz konusu değildi. 50-60 lira maaş karşılığı oynuyordu futbolcular. 100 lira alan padişahtı. Ben 1957 senesine kadar futbol oynadım. O tarihte çalıştığım için artık Altınordu’yu terk etmek mecburiyetinde kaldım. Futbolu bıraktıktan sonra kulüple fazla irtibatım olmadı. Yalnız Sait bıraktıktan sonra Szobel isimli bir Macar antrenör getirmişlerdi. Biraz İtalyanca biliyordu. Ona tercümanlık yapmıştım. Ama o da çok durmadı.

Matteo Vitali futbolu bıraktıktan sonra kendini tamamen çalışmaya vermiş ve futbol dünyasını uzaktan izlemiş. Şimdi günlerini İzmir’deki evinde ve yaz aylarında Çeşme’de geçiriyor. Süper ligde hiçbir İzmir takımının bulunmayışına üzülüyor ve Altınordu’nun liglerimizin en üst kademesine döneceği günleri ümitle bekliyor.

Ethem Karpat - Fedakâr Kaleci

Geçen yıl bu vakitlerde hayata veda eden emektar bir Beşiktaş futbolcusunun ölüm haberi, birkaç yıl birlikte oynadıkları takım arkadaşı Süleyman Seba’nın vefatı gibi yankı yaratmamıştı. Cenazesi küçük bir cemaatin katılımıyla sessiz sedasız kaldırılan Ethem Karpat 1940’ların ikinci yarısında Beşiktaş kalesini korurken, kazanılan İstanbul Ligi ve Milli Küme şampiyonluklarında pay sahibi olmuştu.

Ethem Karpat 1921 yılında İstanbul’un Kocamustafapaşa semtinde dünyaya geldi. Dört kardeşi vardı. Önce annelerini, ardından komiser babalarını genç yaşta kaybettiler. Futbola küçük yaşta merak saran Karpat, Küçüksu çayırında yapılan maçlarda, kalenin arkasına kaçan topları toplaya toplaya kaleciliğe heves etmişti. Böylece henüz on beş yaşındayken Anadoluhisarı İdman Yurdu genç takımında kaleci olarak oynamaya başladı. Daha sonra Davutpaşa kulübüne geçti. Fakat öğrencilerin resmi maçlarda oynamalarının yasaklanması üzerine kısa sürede buradan ayrılmak zorunda kaldı. 1941’de Kırıkkale’de askere gitti. Askeri fabrikada görev yaparken bir yandan da kurumun takımında futbol oynadı. İkinci Dünya Savaşı nedeniyle üç yıl süren askerlik hizmetinin son iki yılında yine MKE kurumunun takımı Ankaragücü’nde forma giydi.

1944 yılı sonlarında terhis olan Ethem Karpat, sezon ortasında Beşiktaş takımına girdi. 1939-45 arasında fırtına gibi esip, yedi sezonda altı İstanbul şampiyonluğu kazanan Eşref Bilgiç, Hakkı Yeten, Şeref Görkey, kaleci Mehmet Ali Tanman’lı kadro artık son demlerini yaşıyordu. Lig maçlarında oynama şansı bulamayan Ethem Karpat Beşiktaş formasıyla ilk maçına 13 Mayıs 1945’te Fenerbahçe ile oynanan Milli Küme maçında çıktı. O maçla ilgili hatırladıklarını şöyle anlatıyor: “Antrenman yaparken Hakkı Kaptan bana, ‘Seni Fenerbahçe karşısında oynatacağım,’ dedi. Ben de oynarım dedim. Bu maçta Hakkı Kaptan’ın bir golü vardı ki hayran kalmıştım. Santra düdüğü çalar çalmaz Kemal topu Hakkı Kaptan’a verdi. O da öyle bir vuruş yaptı ki kaleci Cihat uçtu ama topu yakalayamadı. Bu maçı 2-1 mağlupken 4-3 kazandık. Hakkı Kaptan yanıma gelerek, ‘Aferin oğlum sen iyi oynuyorsun,’ diyerek beni tebrik etmişti.” (Beşiktaş dergisi, Haziran 1999)

Ethem Karpat Beşiktaş kalesini koruduğu ilk maçtan sonra
dönemin ünlü spor dergisi Kırmızı-Beyaz'ın kapağında yer almıştı.

Hakkı Kaptan genç Ethem’in birkaç maç sonra piştiğine kanaat getirmiş olmalı ki, 1945-46 sezonunda kaleyi tecrübeli Mehmet Ali’den çok o korudu. Onunla birlikte Faruk Sağnak, Şükrü Gülesin, Kemal Gülçelik, Vedii Tosuncuk gibi genç isimler de takımın geçiş döneminde tecrübeli yıldızlarla bir arada oynadılar. Birbirlerine çabucak uyum sağlayarak o sezon İstanbul Liginde, ertesi sezon Milli Kümede şampiyon oldular. Türkiye futbol birincisi olan Ankara Demirspor’u 4-0 yenerek dönemin süper kupası diyebileceğimiz Başbakanlık Kupasını da kazandılar. Ethem Karpat yıllar sonra o dönemin Beşiktaş takımını şöyle anlatmış: “Devrimizin en önemli golcüsü Baba Hakkı ve onun yönettiği Sabri, Kemal, Şeref, Şükrü ve Vecdi gibi müstesna bir Beşiktaş hücum hattına karşı oynamamanın getirdiği avantaj ile kalemi daha bir emniyet altında koruduğumu itiraf etmeliyim. 40’lı yıllarda bir sezonda 80-90 gol atıyorlardı rakip kalelere. 2-3 gol yesen bile anında bir misli sayıyı yolluyorlardı rakiplerimizin filelerine.” (Beşiktaş dergisi, Temmuz 2012)

Başbakanlık kupasını kazandıktan sonra Baba Hakkı ile birlikte omuzlarda.

Ethem Karpat yukarıda bahsettiğimiz başarılardan sonra iki İstanbul Ligi şampiyonluğu daha görerek 1951 sezonunda futbolu bıraktı. Futbol oynadığı yıllarda muhasebe bölümünde işe başladığı Sümerbank’ta çalışmaya devam edip sosyal hizmetler şefi olarak görev yaptı. Otuz dört senelik hizmetin ardından Sümerbank’tan emekli oldu. Futbolu bıraktıktan sonra da Beşiktaş’la ilişkisini kesmemişti. 1965’ten itibaren divan üyesiydi. Yetmişli yıllarda Süleyman Seba’nın da içinde bulunduğu İdealistler grubunda yer aldı. 1977-79 arasında yönetim kurulunda görev yaptı.

Bu plaket son birkaç yılını geçirdiği
odanın duvarında asılıydı.

Beşiktaş tarihçisi Vala Somalı, Ethem Karpat’ın özelliklerini şöyle tarif ediyor: “Rakip golcülerle karşı karşıya kaldığı pozisyonlarda, kalesini korumak için gerektiğinde tekmelere, tabanlara göğüs geren, gözünü budaktan sakınmayan fedakâr ve çok cesur bir file bekçisiydi. Blokajları, hava toplarındaki zamanlaması, karşı karşıya kaldığı rakip forvetlerin ne zaman, ne yapacağını sezinlemesi, yani sürat-i intikali, en önemli meziyetleri olarak zikredilebilir. Şeref Stadının toprak sahasında yaptığı muhteşem kurtarışlarıyla bazen kedi lakabını aldı, bazen de panter. 1948 yılında en az gol yiyen kaleci olduğundaysa spor sayfalarının manşeti hazırdı: King Kong.” (Beşiktaş dergisi, Temmuz 2012)

Bu çerçeveli fotoğraf Ethem Karpat'ın yatağının başucuna asılıydı.

Ethem Karpat da o yıllarda kaleci olmanın güçlüğünü bir röportajda şöyle anlatmış: “Zamanımızda koruduğumuz kaleye her maçta en azından otuz, kırk top gelirdi. Atlar zıplardık. Hele yediğimiz tabanlar. Harpten çıkardık adeta. Maça gladyatör gibi giyinip çıkardık. Bu yüzden sakatlanma da az olurdu. Şimdikiler defileye çıkıyorlar sanki. Bir don, ince bir kazak. Eskiden toplar kaleye gülle gibi düşerdi. Fenerbahçeli Melih Kotanca, Galatasaraylı ‘Katır’ Cemil, Harp Okulundan Sabahattin Erman gibi çok sert şutları olan, aynı zamanda kalecilere yıpratıcı şarj yapan santrforlar karşısında ayakta kalabilmek hiç kolay değildi bizim zamanımızda.” (Aktaran Vala Somalı, Beşiktaş dergisi, Temmuz 2012)

1945-46 sezonu Beşiktaş kadrosu. Ayaktakiler: Hakkı Yeten, Hristo Kostanda, Rauf Alpaslan, Şükrü Gülesin, Vedii Tosuncuk, Faruk Sağnak, Şeref Görkey, Ethem Karpat. Oturanlar: Yavuz Üreten, Vecdi Çapa, Hüseyin Saygun.
                                                                                                                                                                (Aylık Spor Ansiklopedisi)

Ethem Karpat’ın son yılları futbolculuk günlerindeki gibi parlak geçmedi. Önce eşinin, ardından oğlunun ölüm acısını yaşadı. Son yıllarında yürümekte de zorluk çekince arkadaşları tarafından yaşlılara özel bir bakımevine yatırıldı. Takım arkadaşı Süleyman Seba, kendi sağlığı bozulana kadar onu zaman zaman ziyaret etti. Ethem Karpat takım arkadaşından yaklaşık bir ay önce, 17 Temmuz 2014’te hayata gözlerini yumdu.  

                                           (Beşiktaş dergisi)

Beşiktaş dergisi arşivini paylaşan Murat Arda'ya teşekkürler.

İsmail Erçin - Yaşayan Feriköy Tarihi

Feriköy Spor Kulübü deyince hatırlanması gereken ilk isimlerden biridir İsmail Erçin. Bu semtte doğup büyümüş ve hayatının önemli bir kısmını da sporcu, çalıştırıcı ve idareci olarak Feriköy kulübünde geçirmiş. Kuşağının ezici çoğunluğu gibi o da futbol sevgisi uğruna babasından sert tepki görmüş. O günleri şöyle anlatıyor: “1923’te doğdum. Doğma büyüme Feriköylüyüm. O zaman top sahası Feriköy mezarlığının yanındaydı. Biz arsalarda top oynayarak büyüdük. Babamdan top oynuyorum diye çok dayak yedim tabii. Peygamberin kafasıyla top oynuyorsun diye kızardı bana. Feriköy’den bir arkadaşla beraber Ortaköy kulübüne gittim, orada top oynuyoruz. Bize birer çift ayakkabı verdiler, 1941 senesi filan. Ayakkabıyı aldık, biraz sıkar gibi oldu. Kunduracı bir arkadaşım, ‘Kuyrukyağıyla güzelce yağla, kendini bırakır o,’ dedi. Biz yağladık ayakkabıyı. Bizim evler bahçeliydi o zaman. Girişten evin kapısına giden bir yol var, bir de yan taraftan giden bir yol var. Ben ayakkabıyı yağladıktan sonra o yan tarafta, kapının yanına astım. Babam her sabah namaza giderken esas yoldan giderken o sabah oradan gideceği tutmuş. Kokuyu duyunca fark ediyor, dönüşte bıçağı alıp kesiyor ayakkabıları. Ben ayakkabıları o halde görünce dünyam yıkıldı. Daha önce asker postalı gibi ayakkabılarla oynardık, hayatımda ilk defa öyle bir ayakkabı giymiştim. Ne yazık ki bir kere giyebildim onu da.”

İsmail Erçin (solda) antrenörlük yaptığı yıllarda Necati Karakaya ile bir röportajda.
                                                                                      (Milliyet)

Ortaköy kulübünde kısa sürede parlayınca o tarihlerde İstanbul’un spor yaşamında önemli bir yer tutan Beyoğlu kulübüne geçmiş İsmail Erçin: “Ortaköy kulübü başkanı Todori diye bir Rumdu. Orada şarap imalathanesi vardı. Antrenmanları Şeref Stadında yapardık. Daha İnönü Stadı yapılmamış o zaman. Sabah önce Beyoğluspor çalışırdı, sonra biz çalışırdık. Bir idareci beni Todori’den istemiş. O zaman transfer olmak için sezon sonunu beklemek gerekmiyordu. Böylece Beyoğluspor’a gittim. O zaman Pera adıyla anılıyordu kulüp. Ben Pera’da oynarken Lefter de Taksim’de oynuyordu. O zamanlar yortu olduğu günlerde Pera ile Şişli arasında büyük çekişmeli maçlar yapılırdı. Çok kalabalık seyirci gelirdi o maçlara.”   

“Ben hem sağ bek hem sol bek oynardım. Pera’da oynarken askere gittim. Ankara’da yapıyordum askerliği. O zaman Muhafızgücü’nde top oynadım. Birinci meclisin arkasında büyük bir bahçe vardı. Oraya iki tane baraka kurmuşlardı. Bir tanesinde nöbetçiler yatıyordu, bir tanesinde biz yatıyorduk. Bir sene Muhafızgücü’nde oynadım. O zamanlar Gençlerbirliği, Ankaragücü gibi sivil takımlarla beraber aynı ligde oynuyordu askeri takımlar. Ben oradayken Vefalı Tahtabacak İsmet Jandarmagücü’nde oynuyordu. Bir sene sonra beni İzmir Gaziemir’e gönderdiler. Orada Havagücü’nde oynadım. Ben İkinci Dünya Harbi zamanında askerlik yaptım. Harp yüzünden tam dört sene sürdü askerliğim. 1941 Nisan’ında gittim, 1945 Nisan’ında tezkere aldım. Dört sene içinde bir gün bile izin kullanamadık. O yüzden çok firarlar olurdu. Bir de o zaman verem çok yaygındı.”

Şiddetli kar yağışı yüzünden Ali Sami Yen Stadında iptal edilen
maçın öncesinde Feriköy antrenörü Lefter'le.
                                                                                 (Fotospor)

“Havagücü İzmir Liginde yer alıyordu. Ankara liginden sonra İzmir liginde de oynadım. 1945’te tezkere aldığım zaman İzmir takımlarından teklifler geldi. İzmirspor’a gitmek üzereydim. Bir arkadaşım ‘Ben Göztepe’ye gidiyorum, sen de gel,’ dedi. Terhis olduğum zaman bir gömlek ve pantolondan başka kıyafetim yoktu. Kulübün verdiği parayla Kemeraltı’na gidip giyim kuşam, ayakkabı filan aldım kendime, hatta biraz da para arttı. Bir sene oynadım Göztepe’de. Kulübün Güzelyalı’da lojmanı vardı, orada kalıyordum. O zaman daha Göztepe stadı da yapılmamıştı, çayırlıktı orası. İdmanlarımızı orada yapardık. Adnan Süvari daha çok gençti ben orada oynarken. Okula gidiyordu, sol açık oynardı, incecik bir çocuktu.”

“Bir sene sonra İstanbul’a gelip bir sene de Kasımpaşa’da oynadım. Sonra Adana’da yaşayan eniştemin vasıtasıyla orada Torosspor kulübünde oynadım. Daha Adanaspor kurulmamıştı. Demirspor, Seyhanspor bizim rakibimizdi. Saha şimdiki stadın olduğu yerdeydi ama kale arkalarında tribün filan yoktu o senelerde. Adana’dan döndükten sonra Feriköy’de oynamaya başladım. Feriköy o zamanlar İstanbul 3. Amatör ligde oynuyordu. Sonra tekrar Kasımpaşa’da idmanlara çıkmaya başladım. Fakat maçlara çıkmadan futbolu bıraktım.” 

Kasımpaşa takımı 1955-56 sezonunda Kağıthane çayırında idmanda. Sağ başta
antrenör Eşref Bilgiç. Önde üstü çıplak futbolculardan soldaki Seracettin Kırklar,
sağdaki Tayyar. İsmail Erçin arkada, solda görülüyor.

Fakat futbolculuk serüveni bu şekilde bitmemiş İsmail Erçin’in. O zamanlar için bir hayli geç sayılan bir yaşta tekrar Feriköy formasını giymiş: “1958’de Sarıyer’le sezon sonunda yapacağımız maçtan önce genel kaptanımız rahmetli Hüseyin Arık takımı kuramıyor, bir kişi eksik var. Bana haber göndermiş. Ben de evde yatıyorum, daha sabah erken. Şeref Stadına gel dediler. Ben futbolu bırakalı çok oldu dedim. Fakat oynayacak kimse yok dedikleri zaman mecbur oldum sahaya çıkmaya. Sarıyer’le yapılan o maçta sol bek olarak oynadım. Karşımda Yılmaz Gökdel vardı, sonra Galatasaray’da oynadı. Yılmaz sağ açık oynuyordu. Fırtına gibi adam, sağımdan atıyor, solumdan geçiyor. Bir ara oyun durmuştu. Yılmaz bak bir daha bu numarayı yapma diye çıkıştım. Ondan sonraki hafta bir de Galata maçında oynadım. O maçtan sonra futbolu tamamen bıraktım.”

Feriköy takımı o sezon İstanbul profesyonel ikinci liginde Karagümrük’ün ardından ikinci olmuş. Fakat ertesi sezon Sarıyer’le girdiği şampiyonluk yarışını kazanmış. Üstelik bu kez İstanbul profesyonel birinci kümede değil yeni kurulan Milli Ligde oynama şansı doğmuş. Bunun için önce Bursa’da yapılan baraj maçlarına katılması gerekmiş.  “Bursa’daki baraj maçlarına gazeteci olarak gittim. Tercüman gazetesinde spor yazarlığı yapıyordum.  Feriköy takımı o maçlarda büyük bir zorlanma yaşadı. Son maçı Kasımpaşa ile oynuyorduk. Onlar zaten Milli Lige çıkmayı garantilemiş. Ben bizim kalenin arkasında, elimde fotoğraf makinesiyle maçı seyrediyorum. Bandırma’dan gelen Ahmet Deniz vardı Kasımpaşa’da. Bir kontratakta bizim kaleye geldi. Ben bizim kaleciye çıkma filan dediysem de çıktı ve golü yedi. Son maçta İzmir’den Ülküspor Toprakspor’u 4-3 yendi de öyle çıktık Milli Lige. Maç berabere bitse biz çıkamıyorduk.”

“Feriköy Milli Lige çıkınca ben de kulüpte menajer oldum. Gündüz Kılıç’ı antrenörlüğe getirdik. Kimse inanmıyordu bize, Feriköy’e gelmez diyordu. Fakat idareciler konuşup ikna ettiler. Suadiye’de oturuyordu o zaman. Birkaç kişi onu almaya gitmişti. Biz de büyük bir kalabalık Kabataş’ta araba vapuru iskelesinin çıkışında onu karşıladık. Büyük bir merasimle onu Feriköy’e götürdük. Bizde bir sene kaldı. O sene bayağı iyi işler becerdi ve Feriköy takımı ligde kaldı. Hatta Avrupa’ya turneye bile gittik. İsviçre’de, Fransa’da, Çekoslovakya’da toplam on tane maç yaptık. Gündüz Kılıç o maçlara gelmedi, beni gönderdi. Epey maç kazandık o ülkelerde. Tam ihtilal oldu (27 Mayıs 1960), o zaman biz İsviçre’deydik. Zürih’te salonda oturuyoruz, yanımda malzemeci var. Televizyonda başka bir haber gösteriyordu. Sonra bir ara yayın kesildi filan sonra tekrar geldi. Bir baktık, İstiklal Caddesinde tanklar geçiyor, millet onlara çiçek atıyor. Sonra bir başka görüntüde Cağaloğlu’ndan aşağı tanklar iniyor. Lisan bilen biri oteldeki görevlilere sorup öğrendi, ihtilal olmuş. Rahmetli Apartman Mustafa da gelmişti o seyahate. O çok koyu Demokrat Parti yanlısıydı. Ona takıldık, ‘ Sen kal burada, yoksa gider gitmez kelepçeyi vuracaklar,’ diye.”

İsviçre'de bir antrenman. Önde Feriköy kaptanı Ahmet Açıkgöz.

Söz Feriköy kulübünün meşhur yöneticisi Apartman Mustafa’dan açılınca ilk sezon oynanan hadiseli Fenerbahçe maçında hakemi bir yumrukta yere serip karakolluk olmasını hatırlatıyoruz İsmail Erçin’e. Olayın yakın tanıklarından biri olarak anlatıyor: “Apartman Mustafa hakem Baha Kırçıl’a vurmamıştı aslında, sertçe itmişti. Omzundan itince yere düştü adam. Gazetelerde yazdığı gibi vursa o hakem hastanede ayılırdı ancak.  Mustafa’yı Beşiktaş karakoluna götürdüler. Tabii peşinden Gündüz Hocayla biz de gittik. Mustafa iki metreye yakın, yüz kilodan fazla bir adamdı. Komisere, ‘Vursam şimdi hakem burada ifade veremezdi,’ dedi.”

Feriköy’ün birinci ligde yer aldığı dokuz sezon boyunca kulüpteki görevini sürdürmüş İsmail Erçin: “Feriköy 1967-68 sezonunda düştü. O zaman kulüp o kadar kötü durumdaydı ki herkes kaçtı. Başkan ölmüştü zaten, yeğeni vardı, o kaçtı. Antrenör de görevi bıraktı. Kulübün şartları şimdiki gibi değildi. Bir soyunma odası vardı görseniz, her bir sıçan kedi yavrusu büyüklüğündeydi. Şimdiki imkânların hiçbirisi yoktu. Aslında sadece bizim saha değil, bütün statlar öyleydi o zaman. Bir gün Şeref Stadında maçtan sonra duş yapıyordum. Bir ara su azalır gibi oldu. Neden öyle olduğuna bakayım dedim. Bir de ne göreyim, kocaman bir sıçan duşun üstünde duruyor.”

Sakatlanan Bilgin, İsmail Erçin ve Fuat tarafından
sahadan çıkarılıyor.
                                                        (Fotospor)

“Feriköy düşünce Eşfak (Aykaç) abiyle beraber İzmir’e, Altınordu’ya gittik. Zaten Feriköy’de onunla birlikte çalışmıştık. Allah rahmet eylesin, dünyaya onun kadar kibar ve efendi, o kadar dürüst bir adam gelmemiştir. Öyle terbiyeli, zarif bir insan görmedim. Altınordu’da bir sezon kaldık. Gündüz Kılıç da o zaman Altay’ı çalıştırıyordu. Sezon bitiminde İzmir’den ayrıldık. Eşfak abi bankada müdürdü. O işine döndü. Ben Tarsus İdman Yurdu’na gittim. Orayı bir buçuk sene çalıştırdıktan sonra Feriköy’e geldim tekrar. Daha sonra Çanakkale’ye gittim. Bir buçuk sene kadar da orada kaldım. Oradan dönünce tekrar Feriköy’ü çalıştırdım. 1978’de bir sezon Urfaspor’u çalıştırdım. Kulüp başkanı üç tane köyü olan bir ağaydı. Gittiğimde sondan ikinciydi, sezon sonunda üçüncü yaptım. Kalmamı çok istediler fakat oranın hayat şartları bana uymadı. Bir sene zor durdum.”

1968-69 sezonunda Gündüz Kılıç Altay'ı, Eşfak Aykaç Altınordu'yu çalıştırmış,
İsmail Erçin de onun yardımcılığını yapmıştı. İzmir'de çekilen bu fotoğrafta
Eşfak Aykaç sağ başta. Gündüz Kılıç'ın yanında şarkıcı Nigar Uluerer, öbür
yanında İsmail Erçin var. Uluerer'in karşısında Adnan Süvari görülüyor.

“Urfa’dan sonra tekrar Feriköy’e döndüm. 1982’de ikinci ligde sezon öncesi kampa gittik. On beş gün sonra kamptan dönünce ben tamamen bıraktım futbolu. 1980’de de gazetecilikten emekli olmuştum. 1957’de Tercüman’da başladı gazetecilik hayatım. Sonra Milliyet, Yeni Sabah gibi gazetelerde çalıştım. Son olarak Ekspres gazetesinde çalıştım uzun yıllar. Oradan emekli oldum.”

İsmail Erçin yaşamını halen doğup büyüdüğü semtte sürdürüyor. Birkaç ayda bir Feriköy’ün birinci ligde mücadele ettiği yıllarda Feriköy forması giymiş futbolcularla bir araya gelip eski günleri yâd ediyorlar.

Bahattin Baydar - Mükemmel Müdafi

Bahattin Baydar 1980’li ve 90’lı yıllarda futbol kamuoyu tarafından Beşiktaş kulübünün en tanınan isimlerinin başında geliyordu. Bunda önce Gordon Milne’in, sonra Cristoph Daum’un yardımcılığını yapması kuşkusuz büyük rol oynamıştı. Oysa onun Beşiktaş’la birlikteliği çok daha eskilere, 1950’lerin ortasına uzanıyor. Genç takımda başlayıp A takımda devam eden futbolculuk hayatını İstanbulspor’da noktaladıktan sonra yine aynı kulüpte başladığı antrenörlüğü Beşiktaş’ta sürdürerek kulübün en parlak yıllarında pay sahibi oldu. Onun hayat hikâyesine dair anlattıkları sadece futbol tarihimizin değil, İstanbul’un da artık geri gelmesi mümkün olmayan bir dönemine ışık tutuyor. Hele askerlik hizmeti sırasında yaşadıkları sanki asırlar öncesine ait gibi. Öncelikle Erenköy’deki çocukluk günlerini onun anlatımıyla aktaralım:

“1936’da Erenköy’de doğdum. Babam Erenköy’deki Zihni Paşa Camisinin on altı sene imamlığını yaptı. Beş kardeştik. Ethemefendi Caddesinde yukarıdan aşağıya inerken, sağ tarafta tren köprüsüne gelmeden evvel babamın bir manifaturacı dükkânı vardı. Ben hatırlamıyorum ama Perşembe günleri, yani Erenköy pazarının kurulduğu günde, dükkândaki malzemeleri alıp caminin etrafında sergi kurarlarmış. Çocukluğumuz ikinci dünya savaşı yıllarına denk geldi. Geceleri evlerde karartma yapılırdı. O devirlerde Sümerbank vardı; çaput bezleri, basmalar karneyle dağıtılırdı. Herkesin karnesinden kuponlar kesilerek kumaş verilirdi. Fırından karneyle ekmek alınırdı o senelerde. Biz dükkânda babama yardım ederdik. Tezgâhta oturup gelenlerin kupon kesme, para alışverişi gibi işlerini görürdük. Zamanla kumaş kesmeye de başladık. Babamdan kalma kumaş ölçmeye yarayan ahşap metre şimdi Ümraniye’deki ofisimde asılı duruyor. O günlerden dolayı elim işe çok yatkındır. Eskiden futbol toplarını çok güzel dikerdim. Hatta şimdi bile olsa dikerim. Eskiden ayakkabıların altında demirden kabaralar olurdu. Bizim dükkânda kabara vardı, onlardan çakardık ayakkabılara.”  

“Geçim zor, ayakkabıların uzun süre dayanması lazım. Çocukken yolda ayakkabımızla taşa, toprağa tekme atıyorduk. Yeni bir ayakkabının temin edilmesi kolay iş değildi o yıllarda. O yüzden büyüklerimiz top oynamamıza kızardı. Bu caddede (Ethemefendi Caddesi) taş koyup kale yapar, maç yapardık. Çocukluğumuz çok hareketli ve ağaç tepesinde geçti. Ben tel cambazlığı dahi yaptım. Biraderle evimizin bahçesinde iki ağaç arasına tel gerdik. Ayaklarımızın altına kaymasın diye reçine sürdük. Güzel bir denge sopası yaptık. Dört tekerlekli bir patenimiz vardı. Ufacık çocukken bile Ethemefendi Caddesinin üst tarafından o patenle Bağdat Caddesine inerdik. Şimdi Marmara Yelken Kulübünün olduğu yerden denize girerdik. O senelerde insanlar İstanbul’dan yaz tatilini geçirmek için Erenköy’e gelirdi. Yazın babam aylaklık etmeyelim, topun peşinden koşmayalım diye bizi yedi sekiz yaşındayken kunduracı yanına çırak vermişti. Orada çok şeyler öğrendim. Daha sonraki bir devirde büyük biraderimin kayınpederinin Beyazıt’ta bakırcı dükkânı vardı. Orada da bakırcılık üzerine çok deneyim kazandım.”

“Ben Erenköy istasyonu aşağısındaki 38. İlkokulda okudum, şimdi Erenköy İlkokulu oldu. Onun alt tarafında Bağdat Caddesine cephesi olan boş bir arsa vardı. Orada futbol turnuvaları tertiplenirdi. İstanbulsporlu Aydemir, Beykozlu Haluk, Galatasaraylı Paytak Bülent de o turnuvalarda oynardı. O zamanlar yazlar bambaşka geçerdi, her tarafta arsalar, sahalar vardı.  Erenköy’de Fırın Sokağın Göztepe tarafına yakın olan yerinde, birisine ait bir arsaya elimizde çapalarla gidip düzelttik ve saha durumuna getirdik. O devirlerde CHP’nin lokali vardı tren köprüsünün hemen orada. O sahada Altı Ok diye bir turnuva tertip edildi. Zaman zaman mahalle maçları yapıyorduk. Ağabeyim Ziya ve benim ilk kulübümüz Göztepe’deki Hilal kulübüydü. Daha eskiden Erenköy’deydi o kulüp, sonra Göztepe’ye taşındı. Erenköy tren istasyonunun alt tarafında top sahası vardı. Yazları orada maçlar oynanırdı. Kulübün ilk yeri de o sahanın yanındaydı. Gazeteci Kahraman Bapçum’un ailesi orada otururdu. Hilal takımı olarak Gönen’de bir turnuvaya gittik. İçimizde Ziya, Haluk, Bülent gibi tanınmış oyuncular olduğu için itibar görüyorduk.”

Söz Ziya Baydar’dan açılınca burada araya girip onun nasıl bir futbolcu olduğunu sorduğumuzda şunları anlatıyor Bahattin Baydar: “1933 doğumluydu. 1995’te kaybettik kendisini. Ailemizin en sağlıklı yaşayan ferdiydi. Caddebostan’dan denize girip Adalar’a yapılan yüzme yarışında ilk üçün içinde çıkmıştı adaya. Rahmetli biraderimle İnönü Stadında karşı karşıya oynadık. Beykoz’da yaklaşık on iki sene top oynadı. O sağ iç oynardı, top tekniği çok yüksekti. Müthiş bir tekniği vardı. Yüksek inşaat mühendisiydi. Benim Beşiktaş’a bir oyuncu transferi için Çekoslovakya’ya gittiğim sırada kötü haberi aldım. Seyahati yarıda bırakıp geldim. Hastaneye kaldırmışlar. Üç gün sonra vefat etti.”

Beykozlu Ziya Baydar (solda) ve kardeşi Bahattin.

Ziya ve Bahattin Baydar kardeşler lisanslı olarak ilk kez semtlerinin takımı sayılabilecek Hilal kulübünde futbol oynamışlar. Fakat Bahattin Baydar’ın Hilal’deki futbolculuğu fazla uzun sürmemiş. Bunun sebebini şöyle açıklıyor: “Haydarpaşa Lisesinde okurken bir dakikayı boş geçirmezdim. Teneffüslerde pinpon oynardım. Öğleyin sahada maç yapardık. Terli terli sınıflara giriyoruz. 10. sınıftayken akciğerlerimden bir rahatsızlık geçirdim. O yüzden büyük biraderim top oynamama müsaade etmiyordu. Hilal kulübünde sadece bir sene oynadım.”

Bir zamanlar İstanbul Liginde mücadele eden kadim Hilal kulübünden sonra kendini Beşiktaş’ta bulmuş Bahattin Baydar. Bunun hikâyesi de şöyle: “Fenerbahçe stadının o eski ahşap tribünlü olduğu yıllarda bir gün Fenerbahçe takımıyla bir maç yaptık. Gazetecilerden birisi beni orada görmüş. Daha sonra Emniyet takımında santrhaf oynayan Arap Celal vardı. O maçta onunla beraber oynamıştık. O gazeteci beni Sadri Usuoğlu’na tavsiye etmiş. İki üç gün sonra Usuoğlu’yla görüştüm.” Böylece 1956’da Beşiktaş genç takımına girmiş Bahattin Baydar. Takım arkadaşları arasında geleceğin Fenerbahçeli yıldızı Selim Soydan ve yine gelecek yıllarda teknik direktör olarak ünlenecek kaleci Tamer Kaptan varmış.

Fotoğrafın arkasına "30 Mayıs 1957, BJK-FB genç (2-0) maçından sonra" yazılmış.

Genç takıma girdikten kısa bir süre sonra A takımda lig maçında forma giyme şansını yakalamış. Önce o yıllarda Beşiktaş’ta yöneticilik yapan gazeteci Orhan Vedat Sevinçli’nin Yeni Beşiktaş Karakartallar dergisinde yazdığı şu satırları okuyalım: “Bahattin bize 1956 senesinde Hilal takımından gelmişti. Efendi, sessiz bir çocuktu… Beşiktaş’ın parası yoktu. Takım o sene dördüncü olmuştu. Bir hamle yapmak için yeni elemanlara ihtiyaç vardı. O halde bu işe bedava tarafından başlamak lazımdı. Bahattin’i alıp doğru Mithatpaşa stadının yolunu tuttum. Kaptan soyunma odasındaydı. Bahattin’i takdim ettim: ‘Hakkı Ağabey bu genç eleman bizim genç takımdan. Sen gelecek seneki kadroyu yapıyorsun. Lütfen cebindeki listeye Bahattin’in de ismini yazıver.’ Her zamanki sert fakat samimiyet dolu bakışlarıyla Baba, Bahattin’i süzdü. ‘Ne oynar bu?’ ‘Sağ bek ağabey.’ Bahattin Hakkı ağabeyi ilk defa gördüğü için onun sert konuşmasından kulaklarına kadar kızarmıştı… İşinin olmasından memnun bir eda ile yanından ayrıldı.”

Bahattin Baydar da 1957-58 sezonunda A takımda oynadığı ilk maçı şöyle anlatıyor: “1957’de profesyonel oldum. O zaman profesyonel maçlardan önce genç takımlar maç yapıyordu. Genç takımla üç maça çıktım. O sırada profesyonel takımda eksikler vardı. Vefa maçında sağ bek olarak A takıma girdim. O gün karşımda Bülent Esel oynuyordu. Camız Bülent derlerdi, güçlü kuvvetli bir oyuncuydu. Ben daha genç ve çelimsizdim. Santrhaf mevkiinde de Ahmet Berman oynadı. Esas yeri orası değildi ama o gün santrhaf olarak oynadı.  O gün 3-2 yenildik. O maçtan sonra direkt olarak oynamaya başladım. Hem ileri hem geri oynayabilen bir defans oyuncusu olarak görev yapıyordum. Özellikle ters kademe anlayışım iyiydi. Sonraki yıllarda ben sağ bek Münir sol bek olarak kaleci Necmi’yle gayet güzel bir uyum sağlamıştık.”

Bu fotoğrafın arkasındaysa şu satırlar yazılı:
"4 Eylül 1957'de Beşiktaş-Vefa profesyonel
maçından evvel takım arkadaşım sol açık
Erdoğan ile beraber."

Günümüzde özellikle büyük kulüplerde oynayan futbolcuların bir nevi yarı tanrı muamelesi gördüğü hepimizin malumu. Maçlara kulüp otobüsüyle gelip gidiyorlar ve taraftarla temasları asgari düzeye inmiş durumda. Bahattin Baydar’ın aşağıda anlattıkları geçmişte bu durumun ne kadar farklı olduğunu ortaya koyuyor: “Erenköy’den Bağdat Caddesine kadar yürürdüm. Oradan bir dolmuşa binip Kadıköy, oradan bir dolmuş Üsküdar, oradan motora binip Beşiktaş’a geçiyorum, oradan Şeref Stadına kadar yürüyorum. Bir yıl Kızılyıldız ile özel bir maç yaptık. O zamanlar müthiş bir takımdı. Sol iç Sekulariç çok hızlı bir adamdı. Çok meşhurdu o zamanlar. Santrfor Kostiç, kalede Beara gibi çok iyi isimler vardı. Benim önümde Kostiç oynuyor, 1.94 boyunda. Kafaya çıkıyorum, bayağı aşağıda kalıyorum ama erken düşüyorum, hemen süratli olduğum için onun kafayla aşırdığı topu süpürüyorum. Sabah 8’de sahanın zemini kırağı dolmuş ve buz tutmuş. Düştükçe perişan oluyoruz. Maçtan sonra Üsküdar’a geçmek için motora binecektim. Bir kız geldi, ‘Amca bu Üsküdar’a mı gidiyor?’ diye sordu. Halbuki yaşım o zaman daha 17-18. Neden öyle dedi? Çünkü maçtan sonra perişan vaziyetteyim. Yorgunum, çökmüşüm. Beni o halde görünce yaşlı zannetmiş. Maçlara ve idmanlara hep kendi imkânlarımızla giderdik. 1960’da şampiyon olduktan sonra bir skuter almıştım kendime. Onunla arabalı vapura binip Kabataş’a geçiyordum. Yine aynı yoldan eve dönüyordum.”

Beşiktaş 1957-58. Ayaktakiler: Kamil, K. Ahmet, Coşkun, Sedat, Recep, Nazmi.
Oturanlar: Yüksel, Bahattin, Varol, B. Ahmet, Özcan.

Bahattin Baydar’ın unutamadığı anılardan biri Kasım 1958’de Real Madrid ile oynadıkları Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası maçlarıydı: “Real Madrid ile İspanya’da oynanan maçta yedek kulübesindeydim. Maçtan evvel mağazaları filan dolaşıyorduk. Nereye girersek herkes elinin beş parmağını gösteriyordu. Neyse iki golle kurtardık. Bernabeu Stadındaki atmosfer müthişti. Müthiş bir heyecanımız vardı. Real Madrid’in ismi o zaman giderken gözümüzde çok büyüktü. Stadın iki tarafı simetrikti. Haftaymda sahaya çıktık. Kendi kendime saha değiştirmedik, hâlâ aynı yarı sahada oynuyoruz diyorum. Simetri o kadar iyi ki kale değiştirdiğimiz belli olmuyor. Döndüğümüzde havaalanında sanki maçı kazanmışız gibi herkes bizi omuzlarına aldı. Maçı radyodan anlatan Sulhi Garan’ın da bunda büyük payı olmuş. Fakat maç hakikaten çok başa baş geçmişti. Gento sol taraftan çizginin dışına çıkıyor Kamil’i geçerken. Topu atıyor, çizginin dışına çıkıyor, sonra tekrar topu alıyor. Bir orta yapıyor yerden, Di Stefano vuruyor, Varol kurtarıyor. Real Madrid ne takımdı ama: Gento, Di Stefano, Puşkaş, Kopa.  Gento’yu üç kişi karşılıyordu. Sofiyanidis, Faik ve en geride Kamil. Üçü de santra çizgisinden ileri gitmiyordu ama tutması mümkün değildi. Müthiş çabuk bir adamdı. Top onun ayağına geldiği zaman 120.000 seyirci ıslıkla tempo vermeye başlıyordu.” 

Bir Fenerbahçe maçında Şeref (solda) ve Mikro Mustafa ile mücadelede.

Bahattin Baydar’ın Beşiktaş’ta futbol oynadığı yıllarda takım olarak en başarılı dönemi 1959-60 sezonunda yaşadılar. O sezon yirmi takımın mücadele ettiği Milli Ligde, Macar antrenör Kutik yönetiminde Fenerbahçe’nin beş puan önünde (galibiyete 2 puan verilen sistem vardı) şampiyon oldular. Bizce bunda en büyük pay kaleci Necmi Mutlu, sağ bek Bahattin Baydar ve sol bek Münir Altay’ın çok başarılı bir savunma hattı oluşturmasıydı. Nitekim bu savunma otuz sekiz maçta sadece on beş gol yemiş, yirmi beş maçı gol yemeden tamamlamıştı. Forvet hattına o yıl katılan Şenol, Birol ve Arif’le ortaya çıkan iyi kadro ligin ilk otuz bir maçında yenilmemiş ve sezonu sadece iki mağlubiyetle kapatmıştı.

Milli Lig 1959-60 şampiyonu Beşiktaş. Ayaktakiler: Münir, Necmi, Kaya, Arif, Birol, Nazmi.
Oturanlar: Bahattin, Ahmet, Tuncay, Şenol, Sabahattin.

Ne var ki bu başarının keyfini fazla yaşayamamış Bahattin Baydar. O sezonun bitimine doğru iş başına gelen askeri yönetimin aldığı karar birçok sporcu gibi onu da etkilemiş ve futbol hayatına en verimli döneminde uzun bir ara vermiş: “27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra askerliğini yapmamış bütün futbolcular askere alındı ve o süre boyunca kulüplerinde oynamaları yasaklandı. Ben o sırada Beşiktaş’ta direkt oynuyordum. Askeri idare gelince herkesi askere göndermeye başladılar.  O zaman yedek subay öğretmenlik getirildi. Ben Adıyaman’ın bir köyünde yedek subay öğretmenlik yaptım. Bir barakanın içinde beş sınıf birden vardı. Birinci sınıf öğrencileri için tahtaya A, B yazıyordum. İkinci sınıfa kitaptan bir yer gösterip şurayı okuyun diyordum. Üçüncü sınıfa toplama, çıkarma, dördüncü ve beşinci sınıflara farklı dersler gösteriyordum. Kırk beş dakikalık derste hepsini aynı anda yapıyordum. Topraktan yapılmış damı vardı barakanın. Küçük bir tahta vardı, tebeşirle oraya yazardım. Çocuklar oturmak için evden küçük rahle gibi bir şey getirirler, giderken de götürürlerdi.”

“İstanbul’a izne gelmiştim.  Dönüşte trenle Gölbaşı’na geldim. Oradan Adıyaman’a geçtim. Köye giden vasıta yoktu. Oradan bir katır kiraladım. İki tane bavulum vardı, heybesine bavulları koydum. Tek başıma köyün yolunu tuttum. Yolda şiddetli bir yağmura yakalandım. Bir rampa çıkarken katır bir hamle yaptı. Bavullarla beraber arka üstü düşmek üzereyken sporcu olduğum için hemen atladım. Bavulları tekrar yükleyinceye kadar canım çıktı. Kan ter içinde kaldım, hava soğuk. Hastalandım, ateşim çıktı. Kar yağıyor. Bir önceki köye mecburen girdim. Köylüler beni misafir ettiler. Yanıma bir adam verdiler tekrar Adıyaman’a döndüm. Orada üç-dört gün yattım. Gaziantep’teki maarif müdürlüğüne müracaat ettim. Orada hastaneye sevk edildim. Dört-beş gün hastanede yattım. Akciğerde bir şiş oluştu. Enjeksiyonla çekip aldılar. Bir on gün daha yattım. İğneler filan yapıldı. Üç ay rapor verdiler, İstanbul’a geldim.  Son bir ayı içinde Beşiktaş’la idmanlara çıkmaya başladım. Hatta Sandro Puppo beni bir Beykoz maçında oynattı. Sonra tekrar görev yaptığım köye döndüm.”

Baba Hakkı ve Andras Kutik (soldan ikinci) ile.

“Köyün hemen sırtında yüksek bir tepe vardı. Oraya çıkardım. Küçücük bir transistörlü radyom vardı. Aşağıda çekmezdi radyo. Beşiktaş’ın maçı olduğu zaman dağın tepesine çıkardım. Orada biraz çekerdi. Radyoyu kulağıma koyup Beşiktaş’ın maçını dinlerdim. Kondisyon çalışmalarına devam ederdim orada. Amcamın oğlu İstanbulsporlu Kel İhsan da benim köye aşağı yukarı bir günlük mesafede bir köyde görev yapıyordu. O devirde o bir günlük mesafeyi yürüyüp dağ bayır aşarak onu ziyarete gittim. O üç aylık rapor yüzünden görev sürem uzamıştı. Üçüncü sezon da askerde geçince Beşiktaş’taki yerimi kaybettim. En iyi zamanım askerde geçti. 1963’te askerden dönünce İhsan’ın vasıtasıyla İstanbulspor’da oynamaya başladım.”

“İstanbulspor’da iyi bir arkadaşlık ortamı vardı. Fakat farklı sahalarda çalışmak zorunda kalıyorduk. Geldiğim ilk sene idmanları Beylerbeyi’nde yapıyorduk. İkinci sene Eyüp sahasında yapmaya başladık. Kadıköy’den vapurla Karaköy’e geçiyordum, oradan otobüsle Eyüp’e gidiyordum. İkinci lige düştüğümüz sezon (1966-67) Ankara’da oynadığımız Hacettepe maçından sonra eve geldiğim anı hiç unutmam.  Tam bahçenin kapısından girdim, baktım evde bir matem havası var. Babam vefat etmiş. O sezon son maçı İstanbul’da Karşıyaka ile oynadık. Kazansak ligde kalacağız, berabere kaldık ve Karşıyaka’yla birlikte küme düştük. Aslında düşmememiz gereken iyi bir kadromuz vardı. Fakat düzenli olarak çalışacağımız bir sahamız bulunmayışının büyük etkisi olduğunu düşünüyorum.”

İstanbulspor 1965-66 kadrosu. Ayaktakiler: Yılmaz, Güngör, Hasan, Celal, Yıldırım, İhsan.
Oturanlar: Yüksel, Günay, Nedim, Yasin, Bahattin.

“1968’den sonra İstanbulspor’da antrenör olarak göreve devam ettim ve rahmetli Ziya Taner’in yardımcılığını yaptım. Ben oynarken son sene Ziya Taner, başkan Ali Sohtorik’le konuşmuş ve ‘Bahattin’i yardımcım yapalım,’ demiş. Beni hemen antrenör kursuna gönderdiler. Onunla iki sene çalıştık. O gittikten sonra kısa bir dönem Basri Dirimlili’yle çalıştık. Daha sonra Arap Güngör diye bilinen Güngör Tetik’le birlikte takımı iki buçuk – üç sene biz idare ettik. Bir dönem İstanbulspor çok iyi bir takımdı. Bir sezon Fener’i, Galatasaray’ı, Beşiktaş’ı yenmiştik. Hatta Galatasaray’ı 3-0 yendiğimiz maç müthiş bir maçtı.”

Bahattin Baydar (sol başta), 1972'de Mersin'de düzenlenen antrenör kursunda,
İstanbulspor'da birlikte forma giydiği Güngör Tetik'le (soldan üçüncü).

“1983’e kadar İstanbulspor’da görev yaptım. Daha sonra Beşiktaş altyapısında görev aldım. Eski takım arkadaşlarımızla hep beraber toplanıyorduk. 1986’da Beşiktaşlı Eski Sporcular Derneğini kurduk. Süleyman Abi 1 numara, Nazmi Bilge 2 numaralı üyeydi; ben de 3 numaraydım. Süleyman Abi kulüpte bize bir oda vermişti. İngilizce bilmem ve A sınıfı teknik adam diplomam olması dolayısıyla Gordon Milne’in yardımcısı olarak görevlendirildim. Gordon Milne 1986’da İngiltere’den geldiği sırada ben takımı alıp Abant’a götürdüm. Ben bütün organizasyonu yapıp takımı kampa yerleştirdim ve iki üç gün çalıştırdım. Yöneticimiz Şan Öktem de arabayla kampa gelirken kaza geçirip hayatını kaybetti. Sadece antrenörlük değil organizasyonu da üstleniyordum. Sporcularla teknik direktör arasındaki iletişimi sağlıyordum. Gordon ilk iki sezonunda şampiyon yapamasa da, Süleyman Abi sporculuktan geldiği için takımdaki olumlu gidişatı görüyordu. Başkası olsa Gordon’u çoktan gönderirdi. Gordon’la fevkalade sıcak ilişkimiz hâlâ devam ediyor. Sık sık telefonla görüşüyoruz. Buraya geldiği zaman birlikte Marmaris’e gideriz. Denizde yüzmeyi çok sever.” 

Bilgisayarın henüz günlük yaşamımıza girmediği yıllarda Bahattin Baydar'ın elle tuttuğu istatistik ve notlardan iki örnek:

Gordon Milne ile yaklaşık yedi sezon boyunca birlikte çalışan Bahattin Baydar, bu süre içinde başta üç Türkiye Ligi ve bir Türkiye Kupası olmak üzere bir düzineden fazla kupanın kazanılmasında pay sahibi oldu. Milne ayrıldıktan sonra gelen Christoph Daum döneminde de görevini sürdürdü. Halen Beşiktaş kulübünün futbol öz kaynak düzeni idari menajeri olarak hizmet vermeye devam ediyor.

 

 

1970'li yıllarda Beşiktaş'ta futbol oynayan yardımcısı Suat Taştan ile.

İbrahim Yöney - Son Dinyakos Ustası

Üç yıl önce Dinyakos başlığı altında bu sayfalarda yazmaya başlayarak ellili, altmışlı senelerde bu ayakkabılarla toprak veya çamur sahalarda top koşturan futbolcuların hayat hikâyelerini yansıtmaya çalıştım. Zannediyorum artık unutulmaya yüz tutmuş olan Dinyakos isminin tekrar hatırlanmasına, genç kuşaklar tarafından öğrenilmesine küçük bir katkım oldu. Ne var ki, imal ettiği ayakkabılar futbolcular tarafından kendi adıyla anılan ve böylece adeta marka haline getirilen usta hakkında hemen hiç bilgi yoktu. İstanbul’un Rum sakinlerinden olan ustanın Tarlabaşı’ndaki dükkânını çıraklarına devredip Yunanistan’a göçtüğü ve Atina’da hayata veda ettiği biliniyordu. Eski futbolcular arasında yaptığım “soruşturmada” yetiştirdiği birkaç isimden de sadece İbrahim Yöney’in hayatta olduğunu öğrendim. Hâlihazırda Yalova’da yaşayan İbrahim Usta, hem ustası Dinyakos hakkında bildiklerini hem kendi hayat hikâyesini anlattı:

“1937 Bandırma doğumluyum. İki yaşındayken babam ölmüş. Dayımın yanında kalıyorduk Bandırma’da. Annem İstanbul’a gidelim dedi. Hacıhüsrev’e gelip yerleştik. Şimdi orası çok kötü ün yapmış durumda ama biz o zamanlar kapımız açık yatardık. Hiçbir hırsızlık olmazdı. Hayat şartları zorlayınca sekiz yaşında Dinyakos ustanın yanına çırak olarak girdim. İlkokulu da daha sonra dışarıdan bitirdim. Ustanın yanına önce Rahman Abi gelip ortak olmuştu. Bir ara Feriköy’de bek olarak oynamıştı.  O sonra İzmir’e yerleşti. Ardından hanımıyla birlikte Samsun’a gitti, orada vefat etti. Sonra Hüseyin Abi çırak olmuştu ustaya benden evvel. Sonra ben geldim. İngiliz sefaretinden hemen aşağı indin mi Ömer Hayyam yokuşunun altındaydı bizim dükkân. Aslında bizim dışımızda da futbol ayakkabısı yapan çok ayakkabıcı vardı. Eminönü’nde Şaban Topkanlı, Kemal Vardar, Mario Gabay, daha bir sürü dükkân vardı. Onların da kendi çapında kalfaları vardı ama en iyisi bizim ustaydı. Karagümrük’te Galon Turan vardı, sivil ayakkabı yapardı. Bizim usta ayakkabıların ıstampasını ona vermişti, o da kramponlu ayakkabı yapmaya başladı. Bizim yanımızdan çıkan kalfalar da vardı. Hepsi zamanla bıraktı, kimisi kadın ayakkabısına döndü. Bayrampaşa’da Pele Spor vardı. Hatta bazen ben yetiştiremezdim, onlara sipariş verirdim.”

İbrahim Yöney gençlik yıllarında
meşhur dükkânın önünde.

“Dinyakos ustanın esas adı Todori Korfiadis idi. Bildiğim kadarıyla ailesi Dino adasından geldiği için Dinyakos deniyormuş. 6-7 Eylül’den sonra pek çok Rum Yunanistan’a gitmişti. 60’lardaki Kıbrıs hadiseleri sırasında da kalanların büyük kısmı gitti. Usta da gitti o zaman. Atina’ya yerleşti ve aynı işi orada sürdürdü. Hatta bana oradan çivi yollardı. Gogo lakaplı oğlu da Beyoğluspor’da oynardı. Asıl ismi Yorgo’ydu. Dinyakos usta horoz dövüştürmeyi pek severdi.”

Dinyakos usta (çizgili kravatlı) bir düğünde kalfalarıyla birlikte.

“Çıraklığa önce yamuk çivileri düzelterek başladık. Sonra yavaş yavaş ayakkabı yapmaya da başladık. Usta burunları tuttururdu, sonra bize verirdi. Şöyle yapacaksın filan diye gösterirdi. O şekilde öğrendik bu işi. Beykoz kundura fabrikasına giderdik. Orada asker postalı yaparlardı. O imalattan artan parça köseleler olurdu. Onları çuvalla alıp dükkâna getirirdik. Sonra suda ıslatıp dizimizde döverdik.  Karaköy’de domuz sokağı vardı. Domuz yağı orada bulunurdu. Usta oraya yolları beni yağ almaya. Deriyi yumuşak tutardı. O zaman kramponları çivili yapıyorduk. Çivileri kerpetenle çekerdik, elimiz hep nasırlıydı. Kalıplarımız tahtadandı. Altına demir sac koyardık. Futbolcuların ölçülerini kâğıda çizerek alır, sonra deftere kaydederdim. Krampon kesip ayakkabıları çiviliyorduk. İki tane krampon topuğa takardık, iki tane de ortaya çivilerdik. En son bir de buruna takardık. Burun kramponları biraz daha kısa olması lazımdı. Çok uzun oldu mu zamanla ayakkabının ucunu kaldırırdı. Bir ayakkabının imalatı iki buçuk – üç saat sürerdi.”

Yıllar boyunca memleket futboluna
hizmet veren dükkân bu binanın
alt katında yer alıyor.

Bu sırada İbrahim Yöney’in eşi Nuray Hanım söze giriyor: “Bir avuç dolusu çiviyi ağızlarına atarlardı çalışırken. Ben de hep çıkar ağzından yutacaksın derdim.” İbrahim Usta gülerek cevap veriyor: “Bazen ağzımıza attığımız – özellikle 8 numara dediğimiz ufak çivileri yuttuğumuz olurdu. O zaman ekmek içi yerdik. Çivileri yurtdışından getirtirdik. Mesela futbolcular İtalya’ya giderken, ‘Bize çivi getir,’ derdik. Rum komşularımız vardı. Yunanistan’a giderken ‘Sana ne getireyim?’ diye sorardı, ‘Çivi getir,’ derdik. Bizim çiviler çapaklı olurdu. Ağzına attın mı yarısı yere dökülürdü. Mıknatısla toplayıp çapaklarını kırıp öyle kullanırdık.”

Yenişehir futbol takımı. İbrahim Yöney kalecinin hemen arkasında, solda.

İbrahim Yöney’in anlattıklarına ara verip eşi Nuray Hanıma dönüyoruz. Tanışmalarını, evliliklerini, Beyoğlu’ndaki Rum komşularını, tanığı oldukları 6-7 Eylül olaylarını anlatıyor: “Tanışalı neredeyse altmış sene oldu. Ben doğma büyüme Beyoğlu’luyum. Evlerimiz karşı karşıyaydı. Evlenmeden önce dört sene çıktık. İşlerin çokluğundan dolayı geceleri dükkânda yatardı. Ben de ona üşümesin diye battaniye atardım. ‘Annem görmesin, sabah erken getir,’ derdim. Rum komşularımızla çok iyi anlaşıyorduk. Geceleyin dükkânda çalışırdı, geç saatlerde tak tak çekiç sesleri yükselirdi dükkândan. Rum komşuları seslenirdi: ‘Kale İbrahim, çay getireyim sana.’ Hiç şikâyet etmezlerdi o seslerden. 6-7 Eylül olayları sırasında bir anda zengin olan bir sürü insan vardı. Kuyumcu mağazalarını yağmaladılar. Top top kumaşları kesip tramvayların arkasına bağlamışlardı. ‘Bu bize veresiye içki vermedi, bu bize pahalı mal sattı,’ diye bir sürü işyeri yağmalandı. Köşede Rum bakkal komşularımız vardı. Küçücük tuvalet pencereleri vardı, bizim bahçeye bakıyordu. Baba, anne, çocuklar – beş kişi korkup oradan girmişler. Dışarıda bir grup o ailenin evinin camlarına vuruyordu. Babamların evi tek katlıydı. Biz onlara seslendik, yapmayın yazıktır günahtır diye. Biz camdan dışarı bakarken o aile tuvaletin penceresinden atlayıp bahçeden içeri girip yatakların içine saklanmışlar. O gece onları sakladık. Biz Rumlardan hiçbir kötülük görmedik. Varlığı yokluğu beraber yaşadık.”

Yeniden İbrahim Yöney’e dönüyoruz. Gençliğinde Dolapdere semtinin takımı Yenişehir’de amatör olarak futbol oynamış. Askerliğini yaptığı sırada ise İstanbul Denizgücü’nde Şakir Kuruş, Fenerbahçeli Aydın Yelken, Galatasaraylı Tarık Kutver, İstanbulsporlu İbrahim Toker ve Yüksel Gözüpek ile birlikte forma giymiş. Askerlik bittikten sonra tekrar dükkâna dönüp bir dönem Türkiye’nin futbol tarihine damga vurmuş futbolculara ayakkabı yapmaya devam etmiş. Bugün bile hangi futbolcunun ayağının kaç numara olduğunu hatırlıyor: “En büyük ayaklı Beykozlu Ekerbiçer’di. Onun ayakları 46 numaraydı. En küçük ayaklılar Beşiktaşlı Şükrü ile Pire Rahmi ve Fenerli Mikro Mustafa’ydı. Onlar 37 numara giyerdi. Türkiye’nin her yanına ayakkabı yapardık. Adana’da meşhur topçular Muharrem Gülergin, Füze Selami, Kartal Yaşar’a yapardık. Coral vardı yine Adanalı, onun ayağı ufaktı, 38 numara giyerdi. Can Bartu’nun küçüklüğünü hatırlıyorum. Uzun bir palto giymişti, annesi getirmişti onu bizim dükkâna. ‘Usta bu spora meraklı, basketçi ama futbol da oynuyor. Buna bir ayakkabı yap,’ dedi.”

Yenişehir takımı. İbrahim Yöney ayakta sol başta.

İbrahim Yöney’in ilginç bir anısı da eski Beşiktaşlı futbolcu Kaya Köstepen’le ilgili: “Eskiden bankalar müşterileri arasında çekiliş yapıp ikramiye dağıtırdı. Spor Sergi Sarayındaki çekiliş için bir arkadaşım davetiye getirmişti. Nesrin Sipahi de sahneye çıkacaktı. Ben de gittim oraya. Çekilişte kazananlar anons ediliyordu, filancaya 50 bin lira diye. Birden Kaya Köstepen, Aydın Şubesi 100.000 lira diye bir anons yapıldı. İyi paraydı o zaman, dört tane daire alınırdı. En büyük transfer 50-60 bin liraydı. Hemen Akaretler’e, Beşiktaş kulübüne geldim. Kaya’nın evinin yerini öğrendim. Koşa koşa gittim, hemen haberi verdim. Hanımı, ‘Aman kardeşim böyle şaka yapma,’ dedi. Ben ısrar ediyorum, ikisi de inanmıyorlar. Ben bunu zar zor ikna ettim Spor Sergi’ye götürdüm. Onu hemen sahneye aldılar, orada anladı tabii durumu.”

Bir zamanlar kramponlu ayakkabı imal ettiği futbolcu dostları Lefter (solda) ve Kör Tuğrul (sağda).

İbrahim Yöney, “Top ayakkabısının ayağına tam oturması gerekir, biraz büyük oldu mu topa vurduğun zaman havalanır,” diyerek önemli bir ayrıntı veriyor. Nitekim birçok futbolcunun da dile getirdiği gibi Dinyakos ayakkabıların en büyük özelliği hafif oluşu ve ayağı çok iyi kavramasıymış. O yüzden hemen hemen bütün futbolcular Tarlabaşı’ndaki o küçücük dükkânda imal edilen bu ayakkabıları tercih ediyormuş. İbrahim Usta bu konuda şu örnekleri veriyor: “Metin Abi Palermo’da oynarken İtalya’ya bile ayakkabı göndermiştik. ‘Ben sizin ayakkabıyı giydiğim zaman ayağımda yok zannediyorum,’ derdi. Bursaspor’da oynayan Vahit bir gün Fransa’dan bir ayakkabı getirdi. ‘İbo bana aynı böyle bir ayakkabı yap,’ dedi. O Avrupa ayakkabısının dili süngerliydi. Biz deri koyardık. Biraz sonra benden falçata istedi. O güzelim ayakkabıyı parçaladı. Ne yaptın diye sordum. ‘Sen bunu boş ver. Senin ayakkabılardan yap bana,’ dedi.” Yoğun talebe karşılık elle imalat yapıldığı için bir futbolcunun iki üç ay sıra beklemesi kaçınılmaz oluyormuş. İbrahim Yöney acelesi olanların başvurduğu yöntemi şöyle anlatıyor: “O kadar beklemek istemeyenler gelirken ustaya hediye olarak bir şişe rakı getiriyordu. Usta da dükkânın bir köşesinde çeyiz sandığı gibi bir sandık vardı, orada saklardı rakıları.”

İbrahim Yöney Dinyakos ustadan devraldığı dükkanın önünde imalat
yaparken bir arkadaşıyla beraber.

İbrahim Yöney’in hayatındaki ilginç bir ayrıntı, bir dönem Beşiktaş kulübünün “kadrolu” ayakkabıcısı olarak görev yapması: “Ben Beşiktaş’ın ayakkabıcısıydım, sahada bulunurdum. Çivi çıktığı zaman hemen gider, müdahale ederdim. Ama tabii her kulübün ayakkabıcısı olmuyordu. O işe de Baba Hakkı’nın isteğiyle başladım. Baba Hakkı bir gün bizim ustaya, ‘Dinyakos şu çocuğu gönder de kramponları kulüpte yapsın,’ dedi. Bizim usta da ‘Olur vre pasam,’ dedi. 250 lirayla başladım ama çivisini, köselesini, yağını, kordonunu ben alıyordum. Hoş o zaman 1.000 lira istiyorum desem o parayı da vereceklerdi. Beşiktaş’ta yeni çalışmaya başladığım sıralarda bir gün Şeref Stadında işim bitmişti, çıplak ayakla kaleye şut çekiyordum. Tribünde idmanı seyreden Baba Hakkı Recep Adanır’a kim bu şut çeken demiş. Bizim ayakkabıcı demiş Recep Abi. Çalıştırsanıza bu adamı yahu demiş o da. Gençliğimde çok oynamıştım ama sonra ekmeğimizi kazanalım diye top oynamaya devam etmedik.”

Beşiktaşlı Lütfü ve Sabri Dino ile beraber.

“Gündüz Kılıç Beşiktaş’ta antrenörlüğe getirilmeden önce ben takımdan ayrılmıştım. Antrenörlüğe başladığı zaman Şeref Stadında bir teknik direktör odası, bir malzeme odası yaptırmıştı. Gelince beni sormuş. Bir gün Ömer Hayyam sokağa, bizim dükkâna gelmiş. Sokaktan çocuklar seslendi, ‘İbrahim Abi, birisi seni arıyor,’ diye. ‘Kimse yukarı gelsin,’ diye cevap verdim. Genelde futbolcular arabayla geçerken, ‘İbo bana bir ayakkabı!’ diye bağırırlardı. Hepsinin ölçüsünü bildiğim için tamam derdim, giderlerdi. Baktım kapıda Gündüz Abi belirdi. Hemen kalktım karşıladım. ‘Oğlum niye bıraktın Beşiktaş’ı?’ diye sordu. B takımın mesuliyeti de verilince iş yükümün çok arttığını söyledim. Gerçekten de idmanlardan sonra bütün ayakkabıları çuvala doldurup getiriyorlardı. Tam yirmi sekiz çift ayakkabı! Şimdiki gibi su yok. Peynir tenekesinin içine su doldurup onun içinde çamurlarını yıkamaya çalışıyorduk. Bir miktar alacağımı da bırakıp ayrılmıştım. Gündüz Abi, ‘Kaç para alacağın var?’ diye sordu. 1.500 lira deyince çıkarıp bana 2.000 lira verdi. ‘Bundan sonra senin aylığın 750 lira,’ dedi. Çok ince düşünceli bir insandı. Deplasmanlara gittiğimiz zaman önce beni ve malzemeciyi sofraya oturturdu.”

"Şu Beşiktaşlı futbolcuların ayaklarındakiler hep benim yaptığım ayakkabılardır,
bir tane Adidas yok kimsede."

“Beşiktaş’a Horst Buhtz diye bir hoca gelmişti. Bir gün Ankara deplasmanına gittik. Eşimin bir akrabası da ona tercümanlık yapıyordu. O zaman Adidas ayakkabılar gelmeye başlamıştı. Benim ayakkabıyı takımda beş-altı kişi giyiyordu.  Tercüman yanıma geldi, antrenör seni soruyor dedi. Gittik yanına. Akşam hava soğuk, buz tutmuştu. Sabahleyin de kar yağmaya başlamıştı. Bana hangi ayakkabıları giyelim diye sordu. ‘İki tane yedek futbolcu alıp sahaya gidin. Topu alıp birbirlerine çalım atsınlar, ayakta hangisi duruyorsa onun giydiği ayakkabıyla oynatın takımı,’ dedim. Adam bu söylediklerimi makul buldu. İki tane yedek oyuncu alıp stada gitti. Dönünce senin ayakkabılardan ver dedi. O gün Ankaragücü’nü 2-1 yendik. Maçtan sonra yemek yerken beni en başa oturtmuştu.”

70’li yıllarda artık yabancı markaların sahalarımızda görülmeye başlamasına rağmen Metin Kurt anılarında Dinyakos ayakkabılar için şunları söylüyor: “Bize 1-1 skorla biten Batı Almanya maçından önce eşantiyon olarak, o zamanlar dünya modası olan Adidas marka futbol ayakkabılarından birer çift firma tarafından hediye edilmişti. Bu jest aynı zamanda reklam ve promosyon içindi. Çoğumuz yeni ayakkabıları giydik. Maçın sonunda hepimizin ayakları yara içinde kaldı. (…) Ben de yeni ayakkabı giyenlerdendim. O günden sonra nefret ettim ve çok nadir Adidas marka futbol ayakkabısı giydim. Futbolu bırakana kadar bazı toprak sahalarda Adidas’ın dışında sürekli Dinyakos kullandım.”¹

Metin Kurt ve kuşağı hâlâ Dinyakos giymekte diretse de endüstriyel sistemin gerekleri bu kendiliğinden oluşan markanın yavaş yavaş sonunu hazırlamış. İbrahim Usta’nın dediğine göre ilk darbeyi Adidas’ın mümessilliğini alan Emin Cankurtaran’ın şirketinin yasaklaması vurmuş. 1980’den sonra ithalatın serbest bırakılmasıyla piyasa iyice yabancı marka ayakkabıların egemenliği altına girmiş. Kulüpler artık oyuncuları için kendileri dışarıdan ayakkabı getirmeye başlamış. Bunun üzerine yerli plastik kramponların imalatı da çoğalınca el üretimi, bu rekabete dayanamamış. İbrahim Yöney 80’lerin ortasında dükkânı bırakıp Hora sismik araştırma gemisinde çalışmaya başlamış.

“Kırk dört yaşında sismik araştırma gemisine girdim çalışmaya. Gemide çalışırken de bir müddet eski işime devam ettim. Son zamanlarında Mehmet Ekşi’nin filan ayakkabılarını gemiye götürüp kramponlarını yapıyordum. On altı sene çalıştım Hora gemisinde. Askerde serdümen kursu görmüştüm ama yapmamıştım. Bir akrabam vasıtasıyla o gemide çalışmaya başladım. En son Rıza’lar filan oynadıktan sonra ayakkabı imalatını bıraktım.”

Onca yılın emeğinden geriye ne tahtadan yapılan ayakkabı kalıpları, ne futbolcuların ayak ölçülerinin kaydedildiği defterler kalmış. Dinyakos ismi, yağışlı havalarda balçık çamur, kuru havalarda zımpara gibi toprak sahaların çilesini çeken eski futbolcuların hafızasında kalan bir hoşluktan ibaret artık. Kösele krampon aşındıkça ayaklarına batan çivileri devre arasında soyunma odasında örsün üzerine koyup çekiçle çakarak düzelten futbolcuların bu yüzden Dinyakos ayakkabılardan yakındığını sanmayın sakın. Onlar bütün kabahatin kötü sahalarda olduğunu biliyorlar. İbrahim Yöney’in şu sözleri zannederiz duruma açıklık getiriyor: “Sahalar kötü olduğu için zamanla çiviler çıkıyordu meydana.  Fakat Beşiktaş Amerika turnesine gittiği zaman futbolcular bizim ayakkabılarla oynadı. Orada kaç tane maç yaptılar, sahalar çim olduğu için döndükleri zaman hepsinin kramponları sağlam duruyordu. Bizim yaptığımız kramponlar hiç olmazsa bir ay dayanırdı. Şimdiki ayakkabılar olsa bir futbolcu Şeref Stadında on çift eskitirdi onlardan.”

Son sözü büyük usta İslam Çupi’ye bırakalım. O, el emeğiyle üretilen bu ayakkabıların itibarını şu satırlarıyla teslim etmiş: “Hakkı Kaptan’dan şayet Dinyakos’tan yapılma bir top ayakkabısını eve götürme izni koparılırsa, payelerin en erişilmezine doğru uzardı futbolcu. Çünkü Hakkı Kaptan’ın bu imtiyazı, takımda devamlı oynamayı ve kesilmezliği anlatırdı.”²

1- Vecdi Çıracıoğlu, Gladyatör, Everest Yayınları, 2009, s. 116.

2- İslam Çupi, Milliyet 12 Mayıs 1992, s. 20.